De bank als goede huisvader, maar niet heus

Afgelopen week ben ik naar het theaterstuk ‘Door de bank genomen’ van De Verleiders geweest. Uitgenodigd door een voormalig bankier, dat is wel bijzonder. Ik weet niet of er veel bankiers naar het stuk toe gaan, want het is wel confronterend. Zeker als je nog bij een bank werkt, helpt het stuk niet om daar trots op te zijn.

De medewerkers van de bank worden weggezet als enorme op geldbeluste types, waarbij de klant het lijdend voorwerp is. Begin 2000 groeiden de bomen tot in de hemel en daar hebben de banken goed gebruik van gemaakt. Aan het afsluiten van aflossingsvrije top-hypotheken met een beleggings- en overlijdensrisicoverzekering werd flink verdiend. De huizenprijzen bleven stijgen dus als particulier was je een dief van je eigen portemonnee als je niet meedeed. De hypotheken gingen als warme broodjes over de toonbank, niemand dacht erover na dat de groei eindig kon zijn.

De afgelopen jaren zijn we daar wel achter gekomen. Zowel de huizenmarkt als de aandelenbeurzen storten in. De huizen kwamen onderwater te staan, met alle vervelende consequenties van dien. Huizen konden niet verkocht worden zonder restschuld en ook de woekerpolis kwam aan het licht. Door de hoge administratiekosten en de neergang van de beurs ging de beleggingsverzekering nooit het voorspelde resultaat opleveren. Zolang je in je huis bleef wonen was er niets aan de hand, maar moest je verkopen dan was je flink de Sjaak.

Ik denk wel dat we er allemaal bij zijn geweest en dat we als consument kritische vragen hadden mogen stellen. Zowel de bankier als ook wij zagen de dollar tekens in onze ogen. We hoefden er niets voor te doen, het geld kwam gewoon naar ons toe. Te mooi om waar te zijn.

Het grootste probleem wat ik ermee heb is dat de bankier zich wel vermomd heeft. Historisch gezien was de bank onze huisvader die goed voor ons zorgde en ze zeggen dat ze dat nog steeds doen. En daar gaat het mis. De bank is net zo zorgzaam voor je als een handelaar in tweedehands auto’s. Ze verdienen veel geld aan het afsluiten van een hypotheek. De vraag of jij daarbij je overige maandlasten kan blijven betalen is van ondergeschikt belang. De bank kan bijna onbeperkt leningen verschaffen, omdat er aan hun kant maar heel weinig geld tegenover hoeft te staan. Bij het verstrekken van een lening creëren ze geld en verdienen aan de rente die jij moet betalen, dat is hun verdienmodel.

Op dit moment trekt de woningmarkt aan en de hypotheken vliegen weer als warme broodjes over de toonbank. Vanuit de overheid zijn de regels wel strakker geworden. Een aflossingsvrije hypotheek is niet meer aftrekbaar en alleen ongeveer de waarde van het huis wordt door de belastingdienst geaccepteerd. De kosten voor het advies zitten niet meer in de aanschaf van een product verborgen, maar worden apart in rekening gebracht. De overheid heeft geleerd, maar hebben de banken en wijzelf dat ook?

Ik denk dat het slim is als de overheid een spotje maakt om de mensen te waarschuwen voor banken, zoals bijvoorbeeld ‘geld lenen, kost geld’. Of misschien meer zoals bij tabaksfabrikant die op hun sigarettenpakjes ‘roken kan longkanker veroorzaken’ moeten zetten. Sluit je bij een bank een lening af of laat je je adviseren, dan zou het goed zijn als ze op iedere pagina van hun advies de volgende regel afdrukken: ‘De bank creëert geld, dat is ons bestaansrecht, hierdoor kan ons financiële advies schadelijk voor u zijn’.